استفاده از تنبیه، آری یا نه؟

استفاده ازتنبیه، آری یا نه؟

دانش آموز کلاسپنجم ابتدایی در مدرسه انقلاب، روستای گورانسراب بودم. دو خاله دو قلو داشتم کههمسن من بودند و از سال اول ابتدایی همکلاسی هم بودیم. دایی من مدیر و معلم مدرسهراهنمایی پسرانه روستا بود. دایی عزیزم به درس و نمره اهمیت زیادی می داد و هموارهدر کنار مشغله کاری خود به درس ما رسیدگی می کرد. یک روز در امتحان ریاضی نمرهپایین گرفتم، خاله ها خبر نمره کم ریاضی مرا به دایی گفته بودند. وقتی دایی رادیدم سوال کردند که چرا کم گرفته ام و مرا سختتنبیه نمود. خیلی ناراحت شدم، اما چون می دونستم منو دوست داره زود از یادم بردم.چند روز بعد خاله ها در امتحان املاء نمره خیلی کمی گرفتند و من برای انتقام از خاله ها نمره خاله ها رو به دایی اطلاع دادمو اونا هم از تنبیه دایی بی نسیب نموندن. این جریان به 15 سال پیش برمی گردد.دورانی که تنبیه بسیار رایج بود و تاثیر خاص خود را داشت. من به خاطر اون تنبیه ازاون روز با جدیت به درس خوندن رو آوردم و تا حالا که دانشجوی دکتری هستم با رتبهاول یا دوم در تمام مقاطع تحصیل فارغ التحصیل شده ام. البته تنبیه اون موقع تاثیربیشتری داشت ولی امروز بچه ها در مواجه با تنبیه مقابله مثل می کنند. امروزه تنبیهبه کلی از نظام آموزش کنار گذاشته شده است، اما به نظر می رسد اگر اصول تنبیه دراعمال آن اجرا شود تاثیر خوبی خواهد داشت.

جالب است سعدی دراین خصوص می فرماید کودکی که جور آموزگار نکشد، تربیت نمی شود و ناگریز از روزگارستم خواهد دید. پس برای اینکه چنین نشود شایسته است کودک، گردن به فرمان نهد(رفیعی، 1392، 213).

خواجه نصیرالدینطوسی مانند غزالی و مسکویه معتقد است به محض بروز رفتار و صفات شایسته از فرد بایداو را تشویق کرد و در حضور دیگران او را ستود، اما اگر از وی رفتار و صفاتناشایستی سر زد نباید بی درنگ واکنش نشان داد و او را تنبیه نمود؛ باید ابتدا خطایاو را نادیده انگاشت و چنانچه او خطای خود را پوشیده می دارد، باید خطایش راپوشیده داشت. اگر تنبیه ضرورت یافت، نخست باید پنهانی تذکر داد و توبیخ کرد و اگرمتربی از خطا دست نکشید و تکرار کرد، آنگاه باید بر او سخت گرفت و در نهایت بهتنبیه بدنی وی روی آورد. خواجه نیز مانند غزالی هشدار می دهد که در اعمال تنبیه – چه بدنی و چه غیر بدنی – نباید چنان کرد که فرد بهتنبیه خو بگیرد و جسور و بی پروا شود. در تنبیه باید از لطایف استفاده کرد و ظرافتبه خرج داد. پس باید مراقب بود بُعد تربیتی تنبیه مخدوش و فراموش نشود(همو، 181).

منابع: رفیعی، بهروز(1392)، مربیان بزرگ مسلمان، تهران: سمت